Net als bij mensen kan chronische stress bij katten problemen veroorzaken. Om die reden heb ik in september, als nascholing, een workshop gevolgd over welzijn en stress bij dieren.
Stress heeft vaak een negatieve lading, maar stress kan ook positief zijn; zoals bij de kat tijdens het jagen op een vogel of muis. Er bestaan 2 soorten stress: acute stress (plotseling en kortdurend) en chronische stress (langdurig en niet oplosbaar). Tekenen van acute stress bij katten zijn veelvuldig aflikken van de bek (tongelen), het heffen van een voorpootje, trillen, sidderingen over de rug, hijgen, gapen en niezen. Dit gedrag wordt pas gezien als teken van stress als het niet past in de situatie van het moment. Het is gedrag dat normaal gesproken in een andere situatie voorkomt en het is niet bedoeld om te communiceren. Een kat die net gegeten heeft zal vaak zijn bek aflikken, en een kat die net ontwaakt kan geeuwen; maar in die situaties is dat geen stress signaal, want het past bij het moment van eten en wakker worden.
Bij hevige angst en stress, treedt het vecht- of vlucht verdedigingsmechanisme in werking. Dit mechanisme wordt onder invloed van stresshormonen in het lichaam geactiveerd en is van essentieel belang voor de overleving. Hierdoor is de kat in staat om op gepaste wijze te reageren op een spannende situatie. Wanneer het gevaar is geweken, maakt het lichaam weer gelukshormonen aan om de balans te herstellen. Wanneer dit vecht- of vluchtsysteem doorlopend wordt aangesproken zoals in het geval van langdurige (chronische) stress, kunnen er problemen ontstaan. De opgebouwde stresshormonen worden dan niet verminderd en de balans wordt niet hersteld. Hierdoor neemt de weerstand van de kat af en is het dier sneller geprikkeld, wat kan leiden tot gedragsproblemen. Situaties waarbij welzijn en gezondheid in gevaar komen, treden op bij chronische stress. Dit komt voor als een kat langere tijd niet op zijn eigen manier kan reageren op zijn omgeving. Kon dat wel, dan zou hij die omgeving kunnen beïnvloeden om weer controle te krijgen over een situatie. Bijv.door zich ergens voor te verstoppen of door een andere kat te verjagen uit zijn territorium.
Factoren die het welzijn van een kat kunnen beïnvloeden zijn o.a.: pijn, angst, controlegebrek, frustratie, verveling, gebrek aan rust of onvoorspelbaarheid. Als overlevingsmechanisme bij chronische stress kunnen dieren een stereotype gedrag, of een abnormaal gedrag ontwikkelen zoals het eten van vreemde voorwerpen (pica) of dwangmatig likken van de vacht. Als het likken het leven van de kat beheerst en het dier zichzelf misschien wel kaal likt, is dat geen normaal gedrag. Wanneer de dierenarts heeft uitgesloten dat dit geen lichamelijke of pathologische oorzaak heeft, kunnen we te maken hebben met stereotype of zelfs abnormaal gedrag. Door dit gedrag wordt de hartslag van het dier verlaagd en komen verslavende en kalmerende stoffen vrij die het lichaam zelf aanmaakt. Hierdoor kan het dier omgaan met de onplezierige situatie en wordt het gedrag steeds erger. Helaas neemt het effect van het stereotype gedrag af, naarmate de chronische stress langer aanhoudt.
Als reactie op chronische stress kan een dier ook reageren met ”aangeleerde hulpeloosheid”; dit is vergelijkbaar met een depressieve toestand bij mensen. Deze laatste dieren vallen niet op door hun gedrag, ze zijn niet lastig. Dit wil niet wil zeggen dat zij geen stress ervaren, maar zij laten het niet merken. Op welke manier een dier omgaat met stressvolle situaties, ligt aan zijn ”coping style”. Een “coping style” is een strategie om stressvolle gebeurtenissen het hoofd te kunnen bieden en het kan stress verminderen. Er bestaan actieve ”copers” die proactief reageren op een onplezierige situatie, bijv. met agressie, zo van “kom maar op”. En er zijn reactieve “copers” die passief reageren op een nare situatie door bijv. weg te kruipen, de z.g. “struisvogels”. De meeste katten vallen onder de laatste categorie.
Bij gedragsproblemen is het dus noodzakelijk voor de gezondheid en het geluk van uw kat om er achter te komen wat hiervan de oorzaak is, en of er sprake is van chronische stress, zodat het dier weer lekker in zijn vacht gaat zitten.
Recente reacties